Student: dan ben je bezig met een portfolio of een scriptie of theses te maken…. Hoe weet je je op de goede koers zit? Door dat te vragen. En dan vaak te doen! Enerzijds jezelf anderzijds je opdrachtgever je medestudenten en docenten vragen. De tijd die ze hebben is beperkt, organiseer je vragen goed. Niet alleen -back, ook de andere vragen die hellpen. Hieronder daarvoor wat tips.

Docent: dan ben je bezig met studenten verder te helpen. Hoe doe je dat handig en effectief? Een bekend onderwijskundig deed onderzoek, deed een suggestie, staat hieronder. Lees verder.

! Het is niet feedBACK: de ‘back’ erin is maar 1 van de 3 manieren waarop je feedxyz kan vragen. Iets kan vragen waar je verder mee geholpen bent, want dat is je doel toch van het gesprek aangaan. Waarom alleen achterom kijken, feedBACK. en niet naar andere kanten. Lees verder!

Aan wie iets vragen?

• Jezelf bevragen. Dat kan je doen aan het hand van de Plan van Aanpak die je maakt, zo heb je zelf een meetlat gezet. Of jouw stukken tegen die van het beoordelingsformulier houden. Dat is altijd slim te doen voordat je jouw scriptie/portfolio inleverd. Lees daarover hoe examinatoren je stuk bekijken via de “wacker methode’.
• Je medestudenten vragen. Het nut van een ‘werkgroep’ of gewoon collegiaal overleg werkt hier goed, want met mekaar zit je in hetzelfde schuitje.
• Je opdrachtgever vragen. Hier kan de onderwijsovereenkomst/studieplan helpen, je schreef daarin hoe je de cursus ging aanpakken en wat je voor je werkgever ging leveren.
• De buurvrouw, bakker op de hoek en zo meer. Je kan niet weten hoe veel je kan leren van mensen die niets van jouw studie of werk weten je kunnen helpen met je stukken van een rode draad te laten voorzien en nut te laten hebben. De bakker op de hoek gaat ook niet het brood snijden voordat die het de oven in doet. Die snapt echt wel iets van logica.
• Een docent vragen. Dat doe je beste met gerichte vragen, tips hiervoor hieronder.

Hieronder daarvoor wat manieren waarom je feedxyz kan vragen en hoe docenten en andere die kunnen geven.

En waarom vragen? Het nut van feedxyz

Wat is het nut van feedxyz? Dat is het dichten van het gat tussen waar je nu bent, waar je nu denkt te zijn, en je gewenste eindresultaat. Dit volgens Hattie, een bekend onderwijskundige, wat dan zou moeten gebeuren. Waarom zou je Hattie geloven? Lees overal meer daarover. Ook hier. En ook hier.

Hier verder wat meer van mijn gedachtes daarbij en uitleg. Het is wat in in steenkool vertaling maar ik neem wat aan dat iedereen die dit leest goed in Engels is, dus de steenkool vertaling is slechts een hulpmiddel.

(raar eigenlijk, doen ik 21 was, was ik directeur van een taleninstituut die ministers en CEO van bv Heineken van taalles voorzag…)

Purpose: waarom doe je feedxyz?

Om het verschil te reduceren tussen je huidige begrijpen/performance en het gewenst doel.

Jip en Janneke taal: om waar je nu bent met je portfolio en het verschil tussen hoe het er nu uit ziet en wat een goed cijfer zou geven te begrijpen. Daar inzicht in te krijgen. (let op: inzicht er in wil in mijn docent oren nog niet betekenen dat je daar dat iets mee gaat doen… 😉

Het verschil tussen nu en goed cijfer kan worden verminderd door…

Studenten

• Verhoog de inspanning en uitvoering van meer effectieve strategieen, of.
• Verlaat, verzand, of breng de doelen op een lager niveau.

Docenten

• Geef van toepassing zijnde uitdagingen en specifieke doelen.
• Help studenten door ze te laten bereiken met effectieve leerstrategieen en feedback.

Hoe is het gat te dichten tussen waar je bent en wil komen?

Door de student: verhoog je inzet en zet meer effectieve studie/werk strategieën in. Of verlaag je doelstellingen, of maak ze minder helder.

Door de docent: assisteer de student met motiverende doelen en advies rond effectieve studie strategieën. En geeft geschikte doelen en deeldoelstellingen.

Effectieve fedxyz gaat door..

Drie strategieën hier, met wat je je afvraagt:

1. Waar ga ik heen?                            = Feed Up

2. Hoe doe ik het?                              = Feed Back

3. Wat is de volgende stap?              = Feed Forward

En dan werkt iedere feed stap op vier niveaus: Taak niveau, Proces niveau, Zelfregulatie niveau en Zelfniveau (op de persoon, niet op de taak).

Ad 1: Voorbeelden van Feed Up vragen en antwoorden

Vragen kunnen zijn:

• Waar ga ik heen?
• Wat is mijn doel of met welk resultaat?
• Hoe wordt ik beoordeeld?
• Wat zijn mijn intenties om dit te leren?
• Hoe kan ik dit toepassen in mijn werk?
• Welk onderdelen passen bij andere onderdelen?
• Hoe verhouden de taken zich tot elkaar?

Ad 2: Voorbeelden van Feed back vragen en antwoorden

Vragen kunnen zijn:

• Wat heb ik gedaan
• Hoe heb ik het tot nu toe aangepakt?
• Wat verteld mijn voortgang me over mijn aanpak?

Antwoorden

• Deze moeten het liefst in relatie staan tot het leerdoel en iets zeggen over de voortgang om dat doel te bereiken. En wat er gedaan moet worden om dat doel te bereiken (Brookhart, 2008).
• Het ideale model volgens sommige is dat docenten een duidelijke afgeronde taak geven die op zijn beurt weer onderdeel is van een groter geheel. (dit is in tegenstelling tot veel collega’s van me die zeggen ‘ze moeten het zelf uitzoeken’. Ik denk ipv blanko a4 geven, een richting met blokken context beter. Ik was daarmee gestart in 2019 bij strategisch management, dat krijgt een strikter vervolg in 2020-2021). Let op! Hier zit een verschil in aanpak: als het een starters niveau is bij voorbeeld NLQF5 is dat anders dan bij NLQF6, waar studenten veel meer heel zelfstandig moeten kunnen.
• Accentueer moment van succes, sta daar bij stil, analyseer waarom de student daar kwam. En highlight de dingen waar studenten verdere focus op zouden moeten hebben.

Ad 3: Voorbeelden van Feed Forward vragen en antwoorden

Vragen kunnen zijn:

• Wat is de volgende stap die ik als student voor dit onderwerp/opleiding moet maken?
• Wat voor leeractiviteiten moet ik inzetten om betere vooruitgang te maken?
• Wat zou ik verder kunne/moeten gaan doen om de gestelde doelen te bereiken?

Elke feedxuz vraag werkt op 4 niveaus:

• Taak niveau
• Proces niveau
• Zelf regulatie niveau
• Zelf niveau

Taak niveau

Hoe goed heb je de taken gedaan?

Hier kan jij zelf kijken naar welke taken er waren, bijvoorbeeld het huiswerk en hoe je daar mee bent omgegaan. Natuurlijk kan je de docent gebruiken als de ‘bad cop’ die je gaat controleren en je dan een standje gaat geven… maar… euh…. heb je dat echt in deze fase van je studie nodig…??

Proces niveau

Wanneer maak je welke stappen in je studie. 5 voor 12 starten… jawel dat deed je de eerste keer en toen… niet meer? Dat proces niveau begreep je al. Dat je bij de start of de begin van een scriptie schrijven, een portfolio maken, niet geheel de planning overzien kan, begrijp ik wel. Nooit onderzoek gedaan.. tja, welke doorlooptijden moet je dan kunnen verwachten. Dat je daar tips van een docent van verwacht lijkt me slim.

Zelf-regulatie

Dit onderwijs heeft mijn volle aandacht en wil ik graag tot mijn specialiteit maken in 2030. Dus helpt me daarbij door me daarover vragen te stellen. En ik zal je vertellen hoe ik dat met mijn (pleeg)kinderen deed.

Hier gaat het over je de controle die je over jezelf neemt.

Jip en Rudolph’s taal: De meeste mensen hebben iets van zeg 7 dirigenten voor in hun hoofd, die nemen alles wat er binnen komt op en dirigeren dat naar je achtergrond geheugen en verwerking. Soms werkt dat niet goed, de dirigenten zitten niet altijd op te letten… Soms is er een dirigent ziek, je hebt een kater. Soms zijn er niet 7 dirigenten maar slechts 5, je hebt xyz. Soms zijn de dirigenten heel snel afgeleid, je krijgt de sticker ADHD.

In alle gevallen kan ik je helpen. Vraag me.

Zelf

Hoe kijk je naar jezelf. Als dat niet te positief is, ga je ook niet positieve studie resultaten halen denk ik zo. En niet ik alleen, maar ook veel onderwijskundig onderzoek zegt dat.

Beroemd in onderwijskundig onderzoek is het effect dat het beeld dat een docent van je heeft. Denk de docent dat je het niet zal kunnen…. gaat dat zo ook zijn. Jij als student voelt dat.

Intermezzo: Tijdens een diploma uitreiking in oktober 2023 vertelde een studente dan een docent had gezegd tegen haar dat ze het zeker niet ging halen. Accepteer dat nooit dat een docent dat zegt! Bel me, mail me, zend me rookberichten, maar ik zit er achterheen. Ieder docent die zo iets zegt moet direct ontslagen worden!

---

Lees ook de artikelen die er over gemaakt zijn:

---

Wat maakt succesvol?

Meer praten met mekaar. Plekken waar studenten meer praten geven een hoger academisch succes. (Bron: Stichter, Sormont, & Lewis, 2009)

Zorgen dat het tijdig is. Na de feedxyz moet er nog tijd genoeg zijn voor de student om zaken te wijzigen. Note RR: dus feedback in de laatste twee weken… misschien moet ik dat niet meer doen… Vroeg je er niet om ervoor, of vergat ik het actief te geven, dan nu te laat.

Werkt feedback?

Hier is het slechte deel van het nieuws. Docenten geven niet goed feedback, dat kan zo zijn, maar onderzoek wijst ook uit dat studenten het niet gebruiken (Carless, 2006). Dus Hattie gaat daarop door en zegt dan dat het wellicht dan minder belangrijk is te kijken naar hoe docenten feedxyz geven, maar hoe studenten het ontvangen. Dus wat doe jij met Feedback?

Wat meer Theorie

Duidelijke verwachtingen zetten en standaarden is een voorwaarde voor effectief leren en feedxyz. (Boud & Molloy, 2012) Aanname is de constructivistische kijk op leren: dat een student zijn eigen kennis creëert. Zie ook het artikel van Paulo Freire hierover in blogpost van oktober 2024.

Docenten moeten helder en specifiek zijn in het zetten van doelen en wanneer ze richting geven aan het leren of verwachtingen. Studenten kunnen verschillende interpretaties hebben van wat geleerd zou moeten worden. (Hounsell et al., 2008). Ik denk dat dit geven + nemen is. Afhankelijk van de opleiding en dat niveau, wat meer geven door docenten of wat meer nemen door student in de laatste jaren.

Studenten waarderen feedxyz dat is gerelateerd aan de verwachtingen, aan de rubric. (Peterson en Irving, 2008) note RR: lijkt me een open deur dit….

Check: ken je als student het beoordelings formulier (de rubric)? Als niet: vraag je docent er naar!

Extra leeswerk

Maakte een tijd geleden al een blogpost over Feedxyz, te vinden hier.

Logboek bijhouden erg goed om te doen!

En een logboek bijhouden is ook erg verstandig!

Een link naar een verhaaltje van me daarover zit hier.

Laatste versie van deze pagina is van 24okt23.

---

Extra

Extra 1 – Soorten feedback

Positieve feedback

Positieve feedback brengt overeenstemming, goedkeuring, begrip van of instemming met de spreker en/of zijn boodschap tot uitdrukking.

Applaus, glimlachjes, aanmoedigende commentaar zijn hiervan voorbeelden. Dergelijke feedback levert voor de spreker een positieve bekrachtiging en moedigt dus aan. Dit past goed bij het onderdeel ‘Zelf’ in het feedxyz model van Hattie.

Het geven van positieve feedback of waardering over gedragingen die wij maar als “normaal” beschouwen is niet altijd even gemakkelijk. Het niet tonen van waardering kan verschillende oorzaken hebben:

• je voelt geen waardering voor een bepaald gedrag
• je kreeg zelf als kind ook weinig blijken van waardering
• je acht het gedrag maar vanzelfsprekend en staat er niet verder bij stil
• je voelt wel waardering, maar je weet niet hoe het te uiten, wordt verlegen.

Rudolph denkt: positief zijn kost niets. Elke dag kan je iemand iets positiefs vertellen, een compliment geven. Op observeerbaar gedrag. Op de bal, niet de persoon. En de dag erna weer, mensen krijgen er nooit genoeg van. Wat kost het jou nou om dat te doen?

Positieve feedback enorm belangrijk. Dat je klopt op de deur voor je het toilet open doet vinden wij heel normaal. Een kind moet dit gedrag echter nog leren even als een heleboel andere vanzelfsprekende gedragingen. Waardering voor ‘normale’ gewenste gedragingen is voor kinderen een voorwaarde om ze te leren. En het kost tijd. Om een kind te leren haar tanden te poetsen moet je dat 21x doen, erbij staan en meedoen (zeg ik uit ervaring). Aan ons dus om die gedragingen niet als vanzelfsprekend te zien en ze te waarderen.

Voor volwassenen is positieve feedback op normaal gewenst gedrag trouwens ook soms heel welkom. En weet dat uit onderzoek blijkt dat je na 1 negatieve opmerking iets van 16 positieve opmerkingen moet maken om de ander weer op neutraal niveau te krijgen. En positief zijn kost niet, lachen kost niet. En is goed voor jezelf, het breng meer spieren in beweging dan in de sportschool!

Een voorbeeld

Als werknemer is het normaal dat je je werk goed doet, je wordt er immers voor betaald. Maar het is prettig als je baas af en toe laat merken dat hij het goed vindt wat je doet. Je zal je er gerespecteerd door voelen, je zelfvertrouwen stijgt en je zal je werk met meer plezier doen. Andersom, als je werkgever nooit laat blijken wat hij van je werk vindt, zal je je vragen beginnen stellen over het belang van wat je doet en misschien onzeker worden of gedemotiveerd.

In het vorig voorbeeld kan je “werknemer” vervangen door leerling, baas of werkgever door leraar en “werk” door huiswerk, en het is perfect toepasbaar op de relatie leraar – leerling.

Negatieve feedback

Negatieve feedback bestaat uit verbale en niet‑verbale tekenen van afkeuring, gebrek aan overeenstemming met en verwerping van de spreker en/of zijn boodschap.

Verbale uitingen zoals “Dat is stom” of “Je weet niet waarover je het hebt” zijn voorbeelden van negatieve feedback. Idem voor de non‑verbale signalen zoals een sarcastische intonatie, gefronste wenkbrauwen, onderbreken, …

Je moet je steeds bewust zijn van de gevolgen van negatieve feedback en je afvragen of de communicatie erdoor wordt aangemoedigd of belemmerd. Immers negatieve feedback wordt dikwijls zeer moeilijk aangenomen, er komen allerlei afweermechanismen in werking (zie punt 4.1) die een hypotheek leggen op de verdere communicatie en relatie.

Toch is het onredelijk te beweren dat negatieve feedback altijd ongewenst en nutteloos is. Soms is ze noodzakelijk en onvermijdelijk. Het geeft ons de kans om te leren uit onze fouven. (met een v?) Meer nog zonder feedxyz is leren of gedragsverandering onmogelijk.

Glans komt alleen door wrijving.

Schoenmaker

Bijvoorbeeld als een student fouten maakt of ongewenst gedrag stelt, dan moet je als docent daarop reageren.

Neutrale feedback

Neutrale feedback: is een vorm van terugkoppeling die enkel aangeeft dat de boodschap ontvangen is. Er is geen enkele vorm van waardering of afkeuring. Soms is het zeer belangrijk om aan te geven dat de berichten gehoord, gezien, … zijn.

Noch de zender, noch de ontvanger heeft problemen met deze vorm van feedback. Voorbeeld: leesbevestiging van een e-mail bericht.

Deze vorm is eigenlijk waardevrij en kan ook worden gebruikt om de spreker om opheldering te vragen of om je verwarring tot uitdrukking te brengen.

Je zou de spreker kunnen vragen een woord te verduidelijken of een uitleg te herhalen. Je kunt ook je schouders ophalen om te kennen te geven dat je er niets van begrijpt.

Met neutrale feedback duid je aan dat de ‘inhoud’ van de boodschap duidelijk en begrijpelijk is.

Extra 2 – Het geven van feedxyz, de vormen

Feedxyz nformatie kan op verschillende manieren gegeven worden:

• bewust of onbewust
• spontaan of als antwoord op een vraag
• verbaal of non-verbaal
• formeel of informeel
• onmiddellijk volgend op het gedrag of in een uitgesteld ‘relais’

Als docent moet je je studenten feedback geven op allerlei vaardigheden die ze moeten leren, maar ook op hun gedrag in de collegezaal en omgang met anderen. De manier waarop je dit doet zal een grote invloed hebben op je relatie met je leerlingen. En het studiesucess van die studenten.

Vooral het geven van negatieve feedback is niet altijd eenvoudig. We werden opgevoed in een ‘beleefdheidscultuur’ waardoor we soms schrik hebben om negatieve feedback te geven. We willen de andere niet beledigen of we hebben schrik voor zijn of haar reactie.

Vooreerst moet er om feedback goed te kunnen geven (en ontvangen) een sfeer van veiligheid en vertrouwen zijn. Als gever en ontvanger van feedback elkaar wantrouwen, zal feedback niet aanvaard worden ook al is ze inhoudelijk juist. Dit vraagt dus, denk ik, veel investering van de docent in de eerste lessen/weken van een opleiding. De docent die zich laat kennen als iemand bij wie studenten veilig kunnen zijn. Ongeacht kleur, leeftijd, achtergrond etc.

Volgende richtlijnen kunnen helpen.

Beschrijf concreet gedrag, geef geen waardeoordeel

“Het was wel interessant wat je vertelde” als commentaar na een presentatie, daar heeft de ontvanger niet veel aan, dat is te vaag.

Met een opmerking als deze: “Je bent een ongelooflijke saaie intellectueel” geef je commentaar op iemand zijn persoonlijkheid. Maar “Je uitleg was voor mij heel moeilijk, toen je met al die moeilijke woorden begon ben ik afgehaakt, ik verstond het toch niet” geeft informatie over iemand zijn gedrag en het effect ervan op jou. Zo geef je feedback op het gedrag en niet op de persoon.

Probeer zo concreet mogelijk te zijn. WAT? WAAR? WIE? HOE? WANNEER?

Geef ook geen interpretatie “Dat deed je volgens mij om indruk te maken”. Interpretaties irriteren de ontvanger en bovendien kunnen ze leiden tot een welles – nietes discussie die nergens goed voor is.

Zeg erbij wat het effect van zijn of haar gedrag is op jou, op je gevoel en op je gedrag

Merk je het verschil tussen “Jij bent een dikke egoïst” en “Als jij heel de tijd met je werk bezig bent, krijg ik het gevoel dat ik niet meer mee tel” . Het eerste roept weerstand op terwijl het tweede misschien tot een gesprek kan leiden. Mensen zijn zich heel vaak niet bewust van het effect van hun gedrag op anderen en vinden het dan ook leerrijk om daar op een neutrale niet-aanvallende manier iets over te horen.

Een goed hulpmiddel is feedback formuleren in termen van een ik-boodschap, tenzij je in naam van een groep spreekt, in dat geval geef je ook aan wie de anderen zijn. Door een ik-boodschap te gebruiken voorkom je te vervallen in veralgemeningen en abstracte omschrijvingen.

Wacht niet te lang

Volgens de leertheorie moet voor effectief leren de beloning of bestraffing direct op het gedrag volgen. Hoe sneller je feedback krijgt op je handelen des te sneller je je koers kan bepalen of bijsturen. Als je te lang wacht met je feedback weet de ontvanger misschien niet meer precies over welk gedrag het gaat.

Toch is het in sommige gevallen beter te wachten met feedback, bijvoorbeeld als de ontvanger er op dat moment niet klaar voor is. Even tussen de college’s door het gesprek doen is soms niet goed. Neem de tijd.

Voorbeeld

Twee studenten hadden een fikse ruzie in de refter/kantine. Een docent komt tussenbeide en straft hen alle twee. Een andere student ziet dit gebeuren en zegt: “Ja maar meneer, Bert had reden om boos te zijn want Joris pest hem heel de tijd.” Waarop de docent tegen Bert zegt: “Gepest of niet, dat is nog geen reden om iemand naar de nek te vliegen”.

Het is inderdaad belangrijk om aan deze studenten duidelijk te maken dat dit niet de manier is om kenbaar te maken dat hij de pesterijen niet langer pikt. Zo komt hij niet geloofwaardig over. Het is echter de vraag of hij in staat is deze feedback op te nemen onmiddellijk na de strijd terwijl hij nog rood van woede is. In deze situatie stel je feedback beter uit naar een later moment met de juiste emotionele stemming.

Begin met iets positief

Eerst positief. Vermeld het positieve eerst. Het heeft geen zin om na een reeks negatieve opmerkingen te zeggen dat er ook nog positieve kanten te melden zijn. Men spreekt soms van een emotionele bankrekening: iemand aanvaardt pas kritiek van een ander persoon als die persoon al minstens drie maal iets positiefs gezegd heeft.

Docenten die regelmatig positieve feedback geven, verwerven hierdoor voldoende krediet om ook eens iets negatief te mogen zeggen. Hou in gedachte: 1x negatief, heeft 16x positief nodig.

Met het positieve beginnen, betekent echter niet dat je zeemzoeterig moet worden, zodat iedereen aanvoelt dat er nog wat (negatief) gaat volgen. Die politiek aanpak voelt iedereen aankomen…

Je formuleert het bijvoorbeeld ook beter niet als volgt:

“…… heb je goed gedaan maar ….. daarentegen is ….. niet goed”.

Door het voegwoord “maar” te gebruiken, lijkt het alsof de positieve feedback moet compenseren voor de negatieve feedback. Het is daarom beter het voegwoord “en” te gebruiken zo maak je duidelijk dat positieve en negatieve feedback los van elkaar elk hun eigen waarde hebben.

Andere aandachtspunten

Naast bovenstaande belangrijke richtlijnen kunnen we nog een aantal andere aandachtspunten noemen voor het geven van feedback:

• Geef feedback met respect voor de ander zijn persoonlijkheid. Sta open voor de reactie van de ander. Nodig hem uit om te reageren, ga er niet vanuit dat jij gelijk hebt en hij ongelijk, dat verziekt de relatie. Het is in die zin ook belangrijk na te denken hoe je feedback zal overkomen bij de ander. Probeer je in te leven in zijn situatie en te achterhalen of hij wel kan begrijpen wat je bedoelt.
• Doe suggesties voor verbetering.

Voorbeeld: Een portfolio beoordelen met een 7 op 10 en er in de marge bij schrijven ‘kan beter”, helpt de student niet vooruit. Het enige wat zij/hij kan doen is gissen naar wat de docent dan wel verwacht.

• Geef bruikbare feedback over gedragingen die realistisch gezien veranderbaar zijn.

Voorbeeld. “Die stem van jou, daar krijg ik rillingen van” dat is slechte feedback. Je stem is moeilijk te veranderen, wat je wel kan veranderen is hoe luid, stil hoog of laag je spreekt.

• Als je gehoord wil worden, zeg je best niet te veel ineens. Onderscheid hoofdpunten van bijzaken. Zeg het kort en bondig. Hoe langer je feedbackverhaal, hoe groter de kans op misverstanden.
• Houd rekening met het incasseringsvermogen van de ontvanger. Alles hangt af van de persoon die je voor je hebt: wat bij de ene wel kan, kan bij de andere niet. Let vooral op het non-verbale gedrag van de andere.

Voorbeeld. Een student is heel zenuwachtig en daardoor gaat zijn presentatie de mist in. Hij/zij weet al dat het niet goed was en heeft op dat moment geen behoefte aan negatieve feedback, staat er ook niet voor open. Probeer te zoeken naar wat toch goed was hoe minimaal ook.

• Dat voorbeeld was wel grappig, waarom ging je daar niet op door?”
• Ik Was te zenuwachtig, ik wilde er snel vanaf zijn”.
• Wat kan je minder zenuwachtig maken?”
• Het gevoel dat ik het wel kan”.

Zeg haar/hem wat hij wel goed deed, dat geeft iets meer zekerheid.

Feedback is bedoeld voor de ontvanger om hem/haar te helpen zijn/haar gedrag bij te sturen.

Dat betekent ook dat de ontvanger zelf beslist wat hij met de feedback doet, of hij zijn gedrag wil veranderen of niet. M.a.w. de leerling beslist of hij zij gedrag zal aanpassen en dwang is daarbij niet altijd de beste motivatie.

Extra 3 – Het ontvangen van feedback

Wie feedback krijgt, leert hoe zijn gedrag bij anderen overkomt en kan, indien zij/hij dat zinvol vindt, hiermee rekening houden. En als student die een diploma wil halen is het handig hiervan te leren, toch? En als je als student er geen rekening mee wil houden, dan gaat of zijn carriere niet goed, of haalt die geen voldoende voor de opleiding. Ondanks het belang en het nut van feedback is het verbazingwekkend hoeveel mensen er moeite hebben met het ontvangen van feedback. Heel begrijpelijk wel…. Maar dat heeft uiteraard ook te maken met de manier waarop feedback gegeven wordt of met negatieve ervaringen die de ontvanger er al mee gehad heeft.

Negatieve reacties op negatieve feedback

Wanneer mensen geconfronteerd worden met negatieve feedback, dan reageren zij vaak op één van de volgende vier manieren.

• Vermijdend: men probeert de boodschap weg te lachen of men weigert erover te praten door bijvoorbeeld van onderwerp te veranderen. Wat gebeurd er dan wellicht: student denk, ‘daar kom ik snel mee weg’. Docent denkt ‘zonde van mijn tijd, ik spreek die student wel bij het examen/assesment’.

• Ontkennend: de persoon die de feedback geeft, wordt verteld dat hij ongelijk heeft of dat de boodschap om één of andere reden onterecht is. Wat gebeurd er dan wellicht: student denkt ‘Ik heb die docent goed op zijn nummer gezet’. Docent denkt: ‘Ik deed iets verkeerd in mijn feedxyz’.

• Verklarend: de ontvanger probeert zijn gedrag tot in de details te verklaren. Er worden excuses bedacht voor het gedrag in kwestie. Wat gebeurd er dan wellicht: student denkt: ‘Ik heb helemaal goed verteld dat het niet aan mij ligt’. Docent denkt: ‘Die student moet nog veel leren over zijn lerend vermogen en zelf-reflectie’.

• Tegenaanval: iedereen heeft wel ergens een tekortkoming. Deze zwakke plek wordt aangegrepen om de persoon die de negatieve feedback heeft gegeven, op zijn beurt aan te vallen. Wat gebeurd er dan wellicht: student denkt: ‘Die wist echt niet waar ik mee bezig ben’. Docent denkt: ‘Wat een eigenwijs’.

Moreaal verhaal: niemand wint.

Met honing win je meer dan met azijn.

Die welke lekker broodbeleg wil hebben

Het ontvangen van positieve feedback

Ook de manier waarop jij als student of docent positieve feedback ontvangt, is belangrijk. Positieve feedback wordt in onze Belgische/Nederlandse cultuur immers niet zo gemakkelijk gegeven. En dan is er nog een groot verschil tussen BE en NL….. Als we dus in onze klas een cultuur tot stand willen brengen als student en docent (want Rudolph denkt dat dit van twee kanten komt) waarin positieve feedback een plaats krijgt, moeten we ook letten op onze reacties op positieve feedback.

Dank. Positieve feedback in dank aanvaarden, wordt nog teveel geassocieerd met “opscheppen”. We weten ons vaak geen raad met de feedback en gedragen ons daardoor zeer onhandig. Dit kan de volgende vormen aannemen:

Weglachen. Positieve feedback weglachen: wanneer we gegeneerd zijn na een blijk van waardering, gedragen we ons soms lacherig of zelfs sarcastisch. De zender van de boodschap kan daardoor het gevoel krijgen te worden uitgelachen. Bijvoorbeeld: Na een spreekoefening bij de professor krijgt een student van een medestudent de opmerking dat hij zo’n levendige mimiek heeft. Hierop antwoordt hij een beetje schamper: “Oh dank u, ik heb uren geoefend voor de spiegel!”

Ontkennen: positieve feedback ontkennen of minimaliseren: de zender kan daardoor het gevoel krijgen dat zijn kijk op de dingen niet aanvaard wordt. Bijvoorbeeld: Na een spreekoefening krijgt een student van een ander de opmerking dat zijn uiteenzetting goed gestructureerd en verstaanbaar was. Hierop reageert hij: “Vind je dat echt? Ik vond het toch wel erg chaotisch en verwarrend! Zoals ik het thuis heb ingeoefend, was het wèl begrijpelijk, maar nu?!‘

Terugkaatsen: Positieve feedback meteen terugkaatsen: bij positieve feedback hebben we soms het gevoel bij de ander “in het krijt” te staan. Daardoor zijn we vaak geneigd meteen iets positiefs terug te zeggen over de ander. Daar is op zich niets mis mee, maar soms kan dat wat geforceerd en onecht overkomen. Immers, als we van de ander toch iets positiefs wilden zeggen, waarom doen we dat dan pas nu, na de positieve feedback op onszelf?Bijvoorbeeld: Een leerling vertelt aan een medeleerling dat hij zijn spreekoefening echt wel geslaagd vond. Daarop reageert de ontvanger van het compliment: “Ja, ik vond jouw oefening vorige week anders ook wel schitterend!”

Hoe moeilijk het ook is, het beste is om de ander te tonen dat je de positieve feedback waardeert. Een glimlach en een “Dank u” kan al volstaan. En waarom niet durven toegeven dat je soms best wel tevreden bent over jezelf?

Bijvoorbeeld: Na het compliment over de spreekoefening antwoordt de ontvanger: “Dank u, ik was er erg zenuwachtig voor, maar ik ben ook wel tevreden over het resultaat.”

Het interpreteren van onbewuste feedback van de leerling aan de leerkracht

Studenten geven feedback op het lesgeven van docenten, soms doen ze dit niet altijd op een gepaste manier. Ze hebben ook geen cursus gehad over feedback geven en kennen de richtlijnen voor effectieve feedback niet. Meestal doen ze het onbewust en non-verbaal.

…of ze doen het in een studenten evaluatie die door de universiteit is rondgezonden… en horen en nooit van terug wat de organisatie er mee deed…..

Een klas die half in slaap ligt, een student die een diepe zucht geeft of op zijn klok kijkt … is ook feedback. Je kan dit als docent gaan interpreteren. Je kan ook naar meer uitleg vragen. Misschien heeft het niets met jouw les te maken maar met een vermoeiende turnles vlak voor jouw les. Indien het wel met jouw les te maken heeft, zou je kunnen nagaan waar en wanneer de leerlingen afgehaakt zijn. Dat kan interessante informatie opleveren om je les bij te sturen.

Die onbewuste, niet bedoelde feedback van leerlingen proberen te verstaan, is niet eenvoudig.

Richtlijnen en tips

• Probeer actief te luisteren naar de boodschap van je studenten. Luisteren is meer dan alleen maar letterlijk ‘horen’ wat ze zeggen. Goed luisteren vraagt een actieve opstelling, verbaal en non-verbaal. Non-verbaal is het belangrijk dat je bereidheid toont om te luisteren en niet onmiddellijk in de verdediging gaat. Verbaal kan je verduidelijking vragen of in je eigen woorden beschrijven wat je denkt te verstaan.

Voorbeeld: “ De uitslagen voor de toets waren voor heel de klas zeer slecht. Hebben jullie te weinig gestudeerd of is de leerstof nog niet duidelijk?”

• Ga na of je de ander goed begrijpt door zijn opmerkingen in je eigen woorden samen te vatten en vraag of het dat is wat hij bedoelt.
• Stel vragen: WAT? HOE? WIE? WAAR? WANNEER?

Vraag liever niet naar het WAAROM, aangezien je daarmee niet naar feiten vraagt maar naar een mening. Een mening is subjectief gekleurd en het is voor studenten niet vanzelfsprekend om die weer te geven en het kan tot meningsverschillen leiden. (Rudolph: moeilijk merk ik voor sommige docenten, die hebben zelf zo een mening…)

• Vraag na of de anderen er studente ook zo over denken.
• Vraag naar de betekenis en het effect dat je gedrag voor de andere heeft.
• Accepteer wat er gezegd wordt. Dit wil niet noodzakelijk zeggen dat je akkoord gaat met de inhoud. De andere het recht geven op zijn mening kan voldoende zijn. 
• Negatieve feedback is, hoe hard ook ‘geformuleerd’ een uiting van de wens om je gedrag te veranderen. Probeer negatief geformuleerde kritiek positief te vertalen.

Voorbeeld: een student die zegt:” Ik versta er niets van!” of “Waarom geeft u altijd zo veel/moeilijk huiswerk?” ‘zegt’ onrechtstreeks ook dat hij het goed wil doen.

• Bepaal zelf of en hoe je je gedrag verandert.

---